Feminismoa Frantses Iraultzaren eskutik (eta hura kritikatzeko) agertu zen politika eta gizarte mugimendua da, eta Ilustrazioak aldarrikatu zituen idealak (berdintasuna, eskubideak, herritartasuna...) gizonei ez ezik ‑gertatzen ari zen bezala‑, emakumeei ere aplika zekizkien lortzea bilatu zuen. Egia da gizonek menderatutako gizarteetan emakumeek emakume izateagatik pairatzen zuten mendekotasun egoeren aurkako emakume matxinoak egon zirela beti, baina emakumeen protesta XVIII. mendean (Europan) eratu zen kontzeptualki, eta salaketako eta aldarrikapeneko agenda politiko bezala ezarri zen. Wikipediaren arabera, hitza XIX. mende amaieran agertu zen (Frantzian, eta ondoren ingelesera igaro zen), eta gutxiespen zentzua zeukan[1].
Gehiago irakurri
Mugimendu feministak izan dituen faseak aipatzeko ‘olatuen’ metafora erabili ohi da. Horri buruzko irizpide bateraturik ez badago ere[2], feminismoaren ‘lehen olatua’ Frantses Iraultzan bertan agertu zena litzateke; ‘bigarren olatua’ antigoaleko feminismoa (sufragismoa eta feminismo sozialista) litzateke, eta ‘hirugarren olatua’ XX. mende erdialdean Europan eta Iparramerikan, berriz ere ‘Ezker Berria’ kritikatzeko, sortutako feminismoari legokioke. Azken horri, mundu anglosaxoian, 60ko hamarkadaren erdialdetik Women’s Lib edo Women’s Liberation Movement esan zaio; Frantzian, 70eko hamarkadaz geroztik, Mouvement de libération des femmes esaten zaio; eta frankismo ondorengo Espainian eta, orokorrean, gaztelaniadun munduan, Movimiento Feminista esaten zaio 70eko hamarkadaren amaieraz geroztik.
Hastapenetan feminismoa erreferente eztabaidatsua izan zen, eta berdintasunaren aldeko planteamenduen egokitasun teorikoa eta politikoa zalantzan jarri zuten antifeministak borrokatu behar izan zituen. Berehala hasi zen dibertsifikatzen, ordea, eta hala, gaur egun, korronte eta planteamendu feministen arteko eztabaidek dute benetako garrantzia (batzuetan elkarren aurkakoak dira; beste batzuetan, elkarren osagarriak baino ez). Planteamendu nahaspila, haietako bakoitzak dakartzan garapenak, batez ere 70eko hamarkadaz geroztik dagoen teoria eta politika sorta hain dira konplexuak eta ugariak, ezen ezin baitugu egungo korronte feminista bakoitza aipatu ere egin.
XX. mendeko 70eko hamarkadaz geroztik, ez da egongo feminismoari liberala, sozialista edo erradikala bakarrik esaterik, aurreko hamarkadan bezala. Diferentziaren feminismoaren aurrean berdintasunaren feminismoa egongo da, baita feminismo ilustratua eta feminismo postmodernoak edo postkolonialak ere. Kulturala, materialista, komunitarista, multikulturalista edo beltza ere analisi feministei ezar dakizkiekeen beste adjektibo batzuk dira. Zaintzaren etikaren, pentsamendu amatiarraren edo lesbianismo politikoaren planteamenduak arestikoekin eta queer feminismoaren edo transfeminismoa deiturikoaren planteamenduekin gurutzatuko dira, eta, beste askoren artean, sexualitatea, pornografia, prostituzioa, nortasuna edo emakumeen aurkako indarkeria bezalako kontu hain eztabaidatuei buruzko ikuspegi feministen mapa oparoa marraztuko dute.
Antigoaleko feminismoan ere bazeuden eztabaidei berriz helduta, emakumeak mendeko bihurtzen dituzten gizarte sistemak eta esplotazio ekonomikoa edo kultura ez hegemonikoen zokoratzea bultzatzen dituztenak zelan gurutzatzen eta elkarri zelan eragiten dioten ikustea ere eztabaida piztuko duen beste gaietako bat izango da eta, horri lotuta, zelakoa izan behar duen mugimendu feministaren eta beste gizarte mugimenduen arteko harremanak. Feminismo barruko eztabaida gero eta gehiago da ‘etxeko ezaugarria’, lehenago beste ezeinek ez bezala lurra aldatu duen eta aldatzen ari den gizarte mugimenduaren baitan.
[1] Halaxe adierazi zuen Ángeles Jiménez Peronak ere Diccionario Espasa de Filosofía-ko ‘Feminismo’ sarreran (zuz. Jacobo Muñoz, Espasa, Madril, 2003, 248. or.).
[2] Anglosaxoiek Frantses Iraultzako feminismoa eta XIX. mendekoa ‘lehen olatuan’ batu ohi dituzte, eta 70etan agertutakoari deritzote ‘bigarren olatua’. Lerrook idatzi bitartean New Yorken Sulamith Firestone hil dela dioen albistea jaso dut; herri hartako prentsan, hain zuzen ere, feminismoaren bigarren olatuko teoriko eta aktibista ospetsu gisa aipatu dute: http://www.nytimes.com/2012/08/31/nyregion/shulamith-firestone-feminist-writer-dies-at-67.html?_r=0 [sarrera: 2012/8/31/]
Igo