Aspaldi tematu nintzen beste batzuentzat eta neure buruarentzat, nire ustez ematen zaien gehiegizko erabilera zehaztugabea dela-eta, higatutzat jotzen ditudan kontzeptuak argitzen, edozertarako hitz bihurtu eta esanahi ‘indartsua’ kendu zaielako. Berdintasunaren kontzeptua da haietako bat, eta gainera, desbideratze arbuiagarriak izan ditu. Desberdintasuneko abiapuntua aintzat hartzen ez bada, berdintasuna ‘diferentzia’-ren aurka jar liteke, eta are ‘diskriminazio negatiboa’-rekin nahastu.
Gehiago irakurri
Berdintasuna generoen arteko desberdintasunei dagokionean, maiz ikusten da adierazten duen ideiari aurka egiteko tentazioa daukala jendeak: bai bidegabekeriari eta bazterkeriari buruzko ideiatik, hori hala dela ukatuz, bai diferentziak ‑sexualak batez ere‑ onartzeari buruzko ideiatik, berdintasuna interesatzen ez dela defendatzen baitu. Horri dagokionez, burura datorkit azeriaren eta mahatsen alegia, non mahatsak eskuratu ezinik, ahalegintzeari utzi eta honakoa esan baitzuen azeriak: “Ez ditut nahi, heldugabe daude”.
Berdintasuna –askatasuna bezala‑ demokrazien printzipio eztabaidaezina izan arren, errealitatearekiko kritikoa den, eraldaketan sinesten duen, eta justizia eta elkartasuna bultzatzen dituen gizaki orok berdintasunaren kontzeptuaren alde egon behar luke. Ordea, mesfidantza, erreakzio eta argudio faltsu asko sortu eta gorde ditu, kontzeptuaren izen ona eta aldarrikapen pisua galtzea ekarri dutenak, berdintasuna dagoeneko lortuta balego bezala ‑‘berdintasunaren ameskeria’ deitutakoa: antzeko zerbait ikusi duzula uste duzu eta harantz zoaz baina, hurreratzerakoan, lurrundu egiten da‑, dagoeneko beharrezkoa edo desiragarria ez balitz bezala, edo pentsaera zaharkituen ondorioa balitz bezala ‑adibidez, entzuten da pentsaera kritiko feminista dagoneko ez dela beharrezkoa edo iraganeko kontua dela‑. Gauza bera gertatzen da al askatasunari dagokionez? Ez, ezta? Horregatik, berdintasunaren aurkako zuribideek susmoak eragiten dizkidate.
Hasteko, feminismoari esker honakoak jakin ahal izan ditugu:
- berdintasuna desberdintasunaren, zuzengabetasunaren, bidegabekeriaren aurkakoa da.
- berdintasuna baliokidetasunaren (balio berdina), boterekidetasunaren (botere berdina) eta ekifoniaren (ahots berdina) parekoa da, eta bateragarria da diferentziekin (sagar gorri batek duen kolore diferenteak sagar hori batekin daukan parte berdina ezabatzen ez duen bezala).
- diferentziak desberdintasunarekin ere bateragarriak dira, berdintasuna eta desberdintasuna gizarte, kultura eta politika eraikuntzak direlako: diferentzia bereizkeria bihur daiteke, baina tratu neutro ere bihur daiteke, diferentzia ahantzarazteraino, garrantzirik ez izateagatik. Adibidez, azterketa batean begi berdeak edo urdinak dauzkaten pertsonak onartzea, edo zehazkiago, hezkuntza sisteman neskak eta mutilak, bertokoak eta atzerritarrak, edozein jatorri eta egoeratako neska-mutilak onartzea. Kasu horretan, jatorri, arraza edo sexu-genero diferentzia garrantzirik gabea da: sozialki eta politikoki berdintasunez tratatu dugu diferentzia.
Bestalde, berdintasuna hiru zutoinetan sostengatzen da: aukera berdintasuna (edo formala); tratu berdintasuna (zuzentasuna); eta baldintza berdintasuna (bereizkeria erreal edo sinbolikorik eza). Gehienetan, ordea, berdintasun formala (eskubideena eta betebeharrena) baino ez dugu aintzat hartzen.
Berdintasuna printzipio demokratiko, etiko eta politikoa da, eta gizaki batzuen eta besteen arteko balio desberdineko hierarkia, botere desorekatua eta ondasun ukigarri zein ukiezinen eskuragarritasun desorekatua arbuiatzen ditu. Beraz, ekintza orekatzaileak ‑ekintza positiboak‑ bultzatu behar ditu, beharrezkoak kulturak pertsona edo talde jakin batzuei (emakumeei emakume izate hutsagatik, esaterako) esleitutako desberdintasunak arintzeko.
Arestian esandakoa laburbiltzeko, joan-etorriko esaldi labur hau da aurkitu dudan modurik onena: berdintasuna ‘zu ni bezala’ eta ‘ni zu bezala’ da. Gizakiek ez dute jaio behar euren pertsonarengan pribilegioak edo bazterkeriak gorpuztuta dauzkatelarik. Pribilegioa bazterkerian oinarritzen da, eta gehiagotasunaren eta gutxiagotasunaren sinesmenean. Historikoki, pribilegiorik handiena (klase eta egoera, kultura eta jatorri guztietako) gizonek izan dute, (klase eta egoera, kultura eta jatorri guztietako) emakumeen bazterkeriaren lepotik. Horregatik, desberdintasuna patriarkalismoaren zutabeetako bat da, baina baita patriarfeudalismoarena, patriarsozialismoarena edo patriaresklabismoarena ere, sexu eta genero desberdintasuna egun ezagutu diren sistema soziopolitiko guztietan egon delako, patriarkalak baitira. Oraindik munduko herri bakar batean ere ez dute berdintasunezko traturik jaso emakumeek eta gizonek, balio gutxiagoko edo gehiagoko genero bilakatzen den sexua esleituta daukatelako biek.
Igo